W ostatnich tygodniach przetacza się przez Polskę dyskusja dotycząca sposobów ograniczenia występowania smogu w naszym Kraju. Minister Rozwoju i Finansów Mateusz Morawiecki przygotował propozycje z rekomendacjami działań, jakie trzeba podjąć w związku z wysokim stężeniem zanieczyszczeń powietrza.
Po analizie przedstawionych rekomendacji, Stowarzyszenie Producentów i Importerów Urządzeń Grzewczych, działające już w Polsce od 12 lat, chce w konstruktywny sposób zabrać głos w tej dyskusji i w ten sposób pomóc w rozwiązaniu tego problemy w przyszłości i pomóc w ten sposób w realizacji przedstawionych założeń, aby były skuteczne i możliwe do wprowadzenia w możliwie krótkim okresie czasu.
1. Głównym powodem występowania smogu obok emisji spalin pochodzących z pojazdów, jest niska emisja pochodząca ogrzewania urządzeniami nie spełniającymi jakichkolwiek norm dotyczących wielkości emisji szkodliwych substancji oraz spalaniem w nich paliw, które są czystymi odpadami pochodzenia komunalnego , bądź paliwami nie spełniającymi jakichkolwiek norm jakościowych – tzw. „ekologiczne paliwa” na bazie mułów węglowych czy węgla brunatnego, kupowane w promocji w marketach budowlanych czy składach opału. Niestety świadomość społeczeństwa, pomimo tendencji wzrastającej, jest w tym zakresie bardzo niska. SPIUG na prośbę Ministerstwa Rozwoju przygotował i przedstawił opinie na temat propozycji projektu.
Rozporządzenia Ministra Rozwoju w sprawie wymagań dla kotłów na paliwa stałe o mocy nie większej niż 500 kW. Cieszymy się, że argumenty przedstawione w naszej opinii, zostały uznane i znalazły odzwierciedlenie w przygotowywanych przepisach.
Rozwiązania:
a. Komitet Ekonomicznego Rady Ministrów zarekomendował rządowi maksymalne przyspieszenie prac nad rozporządzeniem w sprawie wymagań dla kotłów na paliwo stałe. Przygotowane pod koniec września rozporządzenie powinno zostać przyjęte najpóźniej do końca kwietnia 2017 r. Warto uwzględnić, w tym wypadku postulat, który eliminowałby możliwość montażu w kotłach spełniających wymagania nowych przepisów tzw. rusztów do górnego zasypu, który pozwalałby na spalanie paliw nie spełniających norm jakościowych.
b. Zgodnie z kolejną rekomendacją ma nastąpić pilne wprowadzenie rozporządzenia w sprawie norm jakościowych dla paliw stałych, które powinno zostać przyjęte jeszcze w I kwartale 2017 r., po wprowadzeniu zmian do ustawy o monitorowaniu i kontroli jakości paliw. To rozwiązanie jest konieczne do wprowadzenia jeszcze przed rozporządzeniem dotyczącym kotłów na paliwa stałe żeby jego wprowadzenie miało sens praktyczny.
2. Należy zwrócić szczególną uwagę, aby uniknąć błędów popełnianych w poprzednich latach, żeby przy okazji walki ze smogiem tworząc odpowiednie przepisy, znowu nie nakręcać niepotrzebnej i niezdrowej rywalizacji pomiędzy technologiami. Jako kryterium doboru technologii grzewczej, najważniejszymi kryteriami doboru są:
a. dostępność źródła ciepła i paliwa w danej lokalizacji i możliwość zastosowania w połączeniu z nim technologii bezemisyjnych
b. minimalna ilość emisji szkodliwych substancji, a nie siła przebicia takiego czy innego lobby, które będzie udowadniać, że reprezentowana przez nich technologia jest tą jedyną właściwą i zasługującą na wsparcie decydentów. Chodzi o to, aby inwestor miał wolny wybór co do zastosowania niskoemisyjnego lub bezemisyjnego indywidualnego źródła ciepła lub przyłączenia się do istniejącej, bądź planowanej w przyszłości sieci c.o.
Rozwiązania:
a. Przygotowywane regulacje powinny preferować w pierwszej kolejności bezemisyjne źródła ciepła bez wskazywania na technologię, uwzględniając odnawialne źródła energii takie jak: Biomasa (grupa kotłów na paliwa stałe), geotermia głęboka, geotermia płytka ( grupa pomp ciepła), ciepło z otoczenia ( grupa pompy ciepła), energia słoneczna ( grupa instalacji kolektorów słonecznych) w połączeniu z sezonowymi magazynami ciepła
b. Możliwość wykorzystania doprowadzanych bądź istniejących już przyłączy gazowych jako niskoemisyjnego i ekonomicznego paliwa grzewczego Powszechne stosowanie bardzo oszczędnych i wydajnych w eksploatacji kotłów kondensacyjnych, w połączeniu z dużą dostępnością stosunkowo taniego gazu ziemnego, którego ceny w dalszym ciągle spadają, byłby też doskonałym uzupełnieniem niskoemisyjnych rozwiązań grzewczych na każdą kieszeń. Szersze wykorzystanie gazu ziemnego do ogrzewania, zarówno w skali indywidualnej jak i większej w postaci instalacji systemowych byłoby z pewnością rozwiązaniem przyczyniającym się w znacznym stopniu do redukcji emisji szkodliwych gazów w wyniku wytwarzania ciepła.
c. Wykorzystanie istniejących sieci c..o. z położeniem szczególnego nacisku przed ich rozbudową na konserwacje i utrzymanie istniejącej infrastruktury tak aby zapewnić przyłączonym już odbiorcom odpowiedni komfort zaopatrzenia w ciepła. W wypadku ciepła systemowego należy także wspierać projekty wykorzystaniem lokalnych zasobów paliwowych i OZE, w kombinacji z sezonowymi magazynami ciepła. W wypadku przyłączania budynków do istniejącej sieci c.o. należy uniknąć błędów popełnionych w poprzednich latach, gdzie ustawodawca dał de facto prywatnym spółkom możliwość blokowania inwestycji opartych o indywidualne, bardziej w określonym przypadku efektywne źródła ciepła. Wybór źródła ciepła przez inwestora powinien się odbywać wyłącznie na zasadach wymienionych na wstępie w pkt 2a i 2b.
d. Wykorzystanie niskoemisyjnych kotłów na paliwa stałe kopalne spełniające wymagania 5. Klasy wg. PN-EN 303-5:2012, przy założeniu, że do opalania tych urządzeń będzie stosowane kwalifikowane paliwo stałe, spełniające określone normy.
3. Ministerstwo Energii zaproponowało, aby w ramach pomocy najuboższym, stworzyć program ogrzewania elektrycznego, gdzie stworzona by została specjalna taryfa do ogrzewania.
Rozwiązanie:
a. Należałoby ten pomysł tylko potraktować kompleksowo. Wiadomo, że praktycznie wszystkie gospodarstwa domowe mają dostęp do energii elektrycznej, co może pozwolić na szybkie wykorzystywanie tego źródła energii do ogrzewania. Być może w ten sposób można rozwiązać problem wykorzystania energii elektrycznej pochodzącej ze źródeł odnawialnych. Zwiększenie zapotrzebowania na energię pozwoliło by zagospodarować te nadwyżki z energetyki wiatrowej czy fotowoltaiki.
b. W połączeniu z lokalnymi źródłami energii – przedstawiona przez Ministerstwo Energii idea klastrów energetycznych, rozwijanie systemem magazynowania energii i ciepła, może dać w efekcie rozwiązanie, które pozwoli na wspólne działania energetyki systemową z wytwórcami energii z OZE.
c. Należy pamiętać także, że część, tych bardziej zasobnych użytkowników, chętnie by zainwestowała w pompy ciepła, mając do dyspozycji specjalną taryfę dla energii elektrycznej wykorzystywanej w pompach ciepła, potrzebnej jako uzupełnienie źródeł ciepła pochodzącego z otoczenia. Na pewno byłoby to rozwiązanie wychodzące na przeciw dużej grupie indywidualnych i instytucjonalnych inwestorów.
d. Rozwój sezonowych magazynów ciepła, pozwala na renesans wykorzystania kolektorów słonecznych do ogrzewania, zarówno w skali domów jednorodzinnych, wielorodzinnych, jak także sieci ciepła systemowego.
4. Instrumenty wsparcia dla ograniczenia niskiej emisji – Według przestawionego na Radzie Ministrów projektu, środki finansowe Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej mają zostać przeznaczone na działania prowadzące do jak najszybszej poprawy jakości powietrza w taki sposób, aby uzyskać „maksymalny efekt zdrowotny i ekologiczny z każdej złotówki poniesionych nakładów”.
Rozwiązanie:
a. Należałby powrócić do pomysłu stworzenia dedykowanego instrumentu wsparcia dla bezemisyjnych źródeł ciepła, równocześnie zwracając na bezstronność przyjmowanych kryteriów udzielania wsparcia. Głównym kryterium powinien być efekt końcowy uzyskany w wyniku realizacji projektu, w postaci eliminacji emisji szkodliwych substancji lub znaczącego (zdefiniowanego) stopnia ograniczenia emisji. Tego typu program nie powinien preferować konkretnego rodzaju paliwa w wypadku paliw kopalnych lub eliminować stosowanie innych technologii, np. tych opartych na OZE.
5. Rząd opowiedział się także za włączeniem służb opieki społecznej w działania na rzecz wsparcia wymiany kotłów oraz termomodernizacji budynków osób ubogich. Poparł opracowanie, a następnie wdrożenie kompleksowej polityki publicznej zapewniającej optymalną ochronę wrażliwych grup społecznych przed „ubóstwem energetycznym”.
Rozwiązanie:
a. Należy zwrócić w tym wypadku szczególną uwagę, aby w programie wymiany kotłów uniknąć wymiany kotłów starych na nowe o zbliżonym poziomie emisji do poprzedniego, pozwalających np. na spalanie odpadów domowych co będzie prowadzić do wysokiej emisji szkodliwych gazów, tyle że z nowego kotła grzewczego. Należy zwrócić w tym wypadku szczególną uwagę, aby program wymiany kotłów obejmował wymianę przestarzałych urządzeń bezklasowych na te spełniające najwyższe parametry, dodatkowo uniemożliwiające spalanie odpadów i śmieci.
b. Towarzyszącym programem wsparcia pomocy dla tej grupy społecznej, mógłby być program wsparcia dla podwyższenia efektywności energetycznej ogrzewanego budynku, tak aby w znaczący sposób ograniczyć zapotrzebowanie na ciepło przez eliminacje strat ciepła z budynku.
6. Należy zweryfikować wykorzystanie węgla jako paliwa energetycznego. Węgiel jest naszym wspólnym narodowym dobrem które można wykorzystać w inny , bardziej efektywny sposób.
Plan na Rzecz Zrównoważonego Rozwoju przedstawiony przez Premiera Mateusza Morawieckiego w wielu miejscach odwołuje się do innowacyjności jako głównego atutu polskiej gospodarki w przyszłości. Polska ma tradycje i duży potencjał w zakresie przetwarzania węgla jako surowca chemicznego w bardziej zawansowane technologicznie w porównaniu do uzyskiwanej energii elektrycznej produkty końcowe. Tego typu wykorzystanie węgla z pewnością byłoby bardziej efektywne i opłacalne z ekonomicznego punktu widzenia niż wykorzystywanie węgla wyłącznie jako paliwa energetycznego. Nawet zastosowanie zawansowanych technologii ograniczenia emisji gazów przy spalaniu węgla, eliminuje te emisje w pewnym tylko stopniu, nie mówiąc już o ekonomii, czyli kosztach z tym w związanych oraz uzyskiwanej sprawności, nawet w wypadku tzw. wysokosprawnej kogeneracji. Tego typu zmiana struktury pozyskiwania energii wymaga wielu lat potrzebnych na przekształcenie energetyki z węglowej na bardziej przyjazna mieszkańcom i środowisku w którym żyją obywatele naszego kraju. Dlatego rozwój przetwórstwa chemicznego węgla, które pozwoliłoby na podniesienie opłacalności ekonomicznej wydobywanego w Polsce surowca, powinno się znaleźć wśród priorytetów rozwoju naszego kraju, co w efekcie w wydatny sposób przeniesie redukcję w powstawaniu smogu. SPIUG jest organizacja realistyczną, dlatego zdajemy sobie sprawę, że w krótkim czasie eliminacja paliw stałych z sektora komunalno-bytowego nie jest możliwe, dlatego z całą odpowiedzialnością jeszcze raz podkreślamy, że w krótkim czasie ograniczenie smogu będącego wynikiem stosowania paliw stałych w ogrzewaniu będzie możliwe tylko przy uwzględnieniu wymogów jakości co do tych paliw.
Janusz Starościk,
Prezes Zarządu SPIUG
Warszawa, 20.01.2017
